بررسی آلودگی عناصر کروم، نیکل، آرسنیک و کادمیوم در آب، رسوب و ماهی سد شهید رجایی مازندران، شمال ایران

مطالعۀ حاضر به منظور ارزیابی غلظت عناصر بالقوۀ سمی انتخابی (pets) در آب، رسوب سد مخزنی شهید رجایی و تجمع این عناصر در ماهی زردپر و سفید رودخانه ای انجام شده است. فراوانی میانگین غلظت عناصر انتخابی در آب و رسوب به ترتیب در نیکل > کروم > آرسنیک > کادمیوم و کروم > نیکل > آرسنیک > کادمیوم است و در ماهی زردپر ترتیب این عناصر مشابه آب است، اما در ماهی سفید رودخانه ای به صورت کروم > نیکل > کادمیوم > آرسنیک است. غلظت عناصر آرسنیک، کادمیوم، کروم و نیکل در تمام نمونه های آب کمتر از استاندارد who و epa است. کروم در هر دو نوع ماهی و نیکل در ماهی زردپر غلظتی بیشتر از استاندارد who نشان می دهد. بر اساس نتایج شاخص غنی شدگی، عناصر آرسنیک، کروم و نیکل غنی شدگی کم و عنصر کادمیوم غنی شدگی متوسطی را در نمونه های رسوب نشان می دهند. در مقایسه با استانداردهای کیفیت رسوب، میانگین غلظت آرسنیک، کروم و نیکل در رسوبات بیشتر از حد مؤثر آستانه (tel) است. نیکل غلظتی بیشتر از مقادیر حد مؤثر احتمالی (pel) و حد مؤثر متوسط (erl) نشان داد. همچنین، رسوب منطقۀ مورد مطالعه بر اساس شاخص های pelq و ermq برای عناصر کروم، آرسنیک، نیکل و کادمیوم در محدودۀ کمی سمی قرار می گیرد. بر اساس خطر سرطان زایی آرسنیک، تعداد وعده های مجاز برای هر دو نوع ماهی سد شهید رجایی دو وعده در ماه محاسبه شده است. نتیجۀ این تحقیق نشان می دهد که غلظت عناصر سمی در ماهی زردپر و سفید رودخانه ای نشان دهندۀ شدت آلودگی است. به نظر می رسد گونه های ماهی بومی، به منزلۀ شاخص زیستی برای پایش تجمع عناصر مؤثرند و آلودگی محلی و زیست دسترسی این آلاینده ها را به نحو مطلوبی ثبت می کنند.